برخی از سازمانهای مردمنهاد در تلاش هستند زندگی دختران و زنان بدسرپرست و بیسرپرست را متحول کنند. این سازمانها با تمرکز بر اشتغالزایی و کارآفرینی، به زنان آسیبدیده فرصتی برای یادگیری مهارتها و هنرهای جدید میدهند. خلاقیت این بانوان نه تنها به استقلال مالی آنها کمک میکند؛ بلکه میتواند به ایجاد کسب و کارهای کوچک و پایدار منجر شود. حمایتهای مالی و آموزشی از سوی سازمانهای مردمنهاد زمانی میتواند سبب ایجاد زیرساختهای لازم و فرصتهای شغلی بیشتر برای زنان شود که همکاری مؤثری میان این سازمانهای مردمنهاد و دولت شکل بگیرد.
آموزش و ایجاد شغل برای هزار و ۵۰۰ دختر بدسرپرست و بیسرپرست
برای بررسی فعالیتهای برخی سازمانهای مردمنهاد مشهد که در زمینه پیشگیری از آسیبهای اجتماعی و اشتغالزایی برای بانوان فعالیت میکنند، ابتدا به سراغ رعنا وثوق، مدیرعامل مؤسسه یاران سلامت توس شرق رفتیم. او درباره فعالیتهای این مؤسسه میگوید: در این مؤسسه به دختران بدسرپرست و بدون سرپرست کمک میکنیم و به آنها هنری آموزش میدهیم تا از طریق آن بتوانند وارد بازار کار شوند و در نهایت اشتغالزایی کنند. از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۳ برای هزار و ۵۰۰ دختر بدسرپرست و بدون سرپرست مسیر آموزش و اشتغال را ایجاد کردم و توانستند روی پای خود بایستند و مستقل شوند.
مدیرعامل مؤسسه یاران سلامت توس شرق با بیان اینکه تا جایی که بتوانم تلاش میکنم این دختران لطمهای نبینند و به آنها کمک میکنم، میافزاید: اکنون دوستانی که من را میشناسند، وقتی دختر بیسرپرست و بدسرپرستی را شناسایی میکنند که مشکلاتی دارد، با من مطرح میکنند تا او را به بهزیستی معرفی کنم و در راستای ایجاد شغل و استقلالش آموزشهای هنری لازم را به او بدهم.
وثوق ادامه میدهد: برای آموزش دختران اگر بخواهند دورههای آرایشگری را بگذرانند، خودم امکانات لازم را به صورت رایگان در اختیارشان قرار میدهم و اگر بخواهند دورههای هنری دیگری را بگذرانند، آنها را به آموزشگاههای مربوط میفرستم تا بتوانند رایگان هنری را یاد بگیرند و در همان زمینه شاغل شوند. اگر افرادی هم علاقهمند به درس خواندن باشند، زمینه تحصیلشان را فراهم میکنم.
او با بیان اینکه ۳۸ سال است در زمینه مراقبت زیبایی فعالیت میکنم و سلامتی لوازم آرایشی و بهداشتی خیلی برایم مهم است، خاطرنشان میکند: در این راستا برای مبارزه با کالاهای قاچاق با استانداری همکاری و همایشهایی در دبیرستانهای دخترانه برگزار کردهام تا به دختران برای مصرف لوازم آرایشی و بهداشتی قاچاق هشدار داده و اختلاف اجناس اصلی و تقلبی بازار را برایشان شرح دهم تا با خرید اجناس تقلبی سلامتشان به خطر نیفتد. همچنین نکاتی را برای مراقبت از زیبایی به آنها آموزش دادهام تا دچار پیری زودرس نشوند.
مدیرعامل مؤسسه یاران سلامت توس شرق یادآور میشود: در کنار این فعالیتها کارهای خیریهای نیز انجام میدهیم. یکی از این کارها رفتن به دیدار سالمندان است. در آنجا با همراهی گروهی از خانمها سالمندان را ماساژ میدهیم و موی سرشان را رنگ میکنیم تا حس سرزندگی و شادابی را به آنها بدهیم و بدانند که تنها نیستند.
برگزاری ۲۵۰ دوره آموزشی در زمینه کارآفرینی و مدیریت
صدیقه خواجوی، مدیرعامل مؤسسه توسعه سلامت روان آتی توس نیز درباره فعالیتهای خود با بیان اینکه حدود ۲۵ سال است در زمینه پیشگیری از آسیبهای اجتماعی فعالیت میکنم، میگوید: پیش از تأسیس این مؤسسه، در مؤسسه همیاران سلامت روان که دارای مجوز فعالیت از سوی سازمان بهزیستی بود، مشغول بودم. متأسفانه به دلایلی چند سالی میشود فعالیتها ذیل آن مؤسسه راکد شده است. البته قبل از این اتفاق حدود ۱۰ سال پیش مجوز مؤسسه توسعه سلامت روان آتی توس را با هدف پیشگیری از آسیبهای اجتماعی از استانداری و وزارت کشور گرفتم و اعضای هیئت مدیره جدید آن انتخاب شدند.
او میافزاید: در این مؤسسه در زمینه پیشگیری از آسیبهای اجتماعی فعالیت میکنیم و کلاسهایی در مورد مدیریت و کارآفرینی برگزار کردهایم؛ چون به نظرم بزرگترین کاری که میتوانیم در زمینه پیشگیری از آسیبهای اجتماعی بهویژه برای بانوان داشته باشیم، ایجاد شغل و کارآفرینی است؛ چرا که وقتی یک خانم مشغول به کاری باشد، دیگر به سمت آسیبهای اجتماعی نمیرود یا خیلی از مسائلی که درگیر آن است، به این واسطه درمان میشود.
مدیرعامل مؤسسه توسعه سلامت روان آتی توس خاطرنشان میکند: با اداره فنی و حرفهای نیز ارتباط گرفتهایم و کلاسهای مدیریت و کارآفرینی را برای بانوان سرپرست خانوار توسط اعضای هیئت مدیره مؤسسه و استادان مطرح در این حوزه برگزار کردهایم. در این راستا تاکنون۲۵۰ دوره آموزشی با هدف پیشگیری از آسیبهای اجتماعی در زمینه کارآفرینی و مدیریت فروش برای بانوان داشتهایم. همچنین در این ۱۰ سال بیش از ۴۰۰ بازارچه خوداشتغالی برای بانوان و آقایان برگزار کردیم که ۹۰ درصد مشارکتکنندگان، بانوان سرپرست خانوار بودند.
خواجوی عنوان میکند: مؤسسه ما دو بازارچه دائمی در مشهد دایر کرده است. یکی از این بازارچهها در بولوار امامت بود که حدود دو سال ملک آن را از شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر اجاره کرده بودیم. اکنون نیز در چهارراه مخابرات قاسمآباد، ملک سپاه پاسداران را حدود دو سالی است اجاره کردهایم.
شهرداری مشهد دو سال است مجوز بازارچه را به ما نداده
او با بیان اینکه بازارچههای مختلف دیگری را در پدیده شاندیز، حدود پنج بازارچه در طرقبه و بازارچههایی را در بجنورد داشتیم، البته ۹۰ درصد آنها را در مشهد برپا کردهایم، متذکر میشود: سازمان میادین شهرداری قبلاً با ما همکاری میکرد؛ اما دو سالی است به ما مجوز برگزاری بازارچه را در سطح شهر مشهد نمیدهد و در مسیر برپایی این بازارچهها سنگاندازیهایی توسط شهرداری صورت میگیرد. همچنین در گذشته مجوز برگزاری بازارچه در تمامی پارکهای بانوان را گرفته بودم؛ اما اکنون خود شهرداری آنها را برگزار میکند.
مدیرعامل مؤسسه توسعه سلامت روان آتی توس با بیان اینکه هر بازارچهای را که ما برگزار میکنیم، از هفت خان میگذریم، اظهار میکند: به جای اینکه مسئولان تسهیلگری و کمک کنند، متأسفانه فقط سنگاندازی کردند و خیلی به ندرت پیش آمده که تسهیلگری و همکاری داشته باشند.
خواجوی میافزاید: بهعنوان مثال یکی از این پیگیریهایی که در سال جاری انجام شده و به نتیجه نرسیده، برگزاری بازارچه در طرقبه است. از ابتدای اردیبهشت برای برگزاری یک بازارچه در یکی از پارکهای طرقبه درخواست دادم و بیش از ۲۰ بار به شهرداری طرقبه و سازمان فرهنگی آن رفت و آمد کردم؛ اما متأسفانه هنوز مجوز این کار را به من ندادهاند.
او خاطرنشان میکند: در کلاسهایی که برگزار میکنیم، افراد سرپرست خانواده و هنرمند هستند و در تولید محصول استعداد دارند یا تواناییشان در زمینه فروش است. خیلی کم پیش میآید یک بانو در هر دو زمینه فعالیت کند. البته سعی میکنیم بانویی که در حال تولید محصول است، آنقدر توانمند شود که در بازارچههای ما یا دیگر بازارها محصولاتش را ارائه و معرفی کند. همچنین سعی کردهایم تولیدکنندگان را به کسانی که تنها کار فروش محصولات را انجام میدهند، معرفی کنیم. این تعامل به سختی برقرار میشود؛ چرا که ایجاد اعتماد میان تولیدکننده و فروشنده زمانبر و پرچالش است و در تلاش هستیم این مشکلات را از بین ببریم.
مدیرعامل مؤسسه توسعه سلامت روان آتی توس متذکر میشود: در جلسات مختلفی که داشتم، مسئولان خیلی اصرار کردند حتماً شرکتکنندگان در بازارچهها تولیدکننده باشند. این نکته را گفتم که آن بانویی که تولیدکننده است، خیلی وقتها نمیتواند محصولش را ارائه دهد و بسیاری از بانوان نیز تولیدکننده نیستند؛ اما در فروش اجناس استعداد دارند. به همین خاطر اگر بانویی میخواهد تنها فروشندگی کند، به او کمک کنید تا بتواند در این بازارچه حضور داشته باشد.
خواجوی در پاسخ به این پرسش که آیا اداره کار با شما همکاری داشته یا خیر، میگوید: چندین بار با اداره کار ارتباط گرفتیم؛ اما اقدام خاصی را برای ما انجام ندادند. من بارها بهعنوان تسهیلگر سعی کردم از مسئولان دولتی در این زمینه کمک بگیرم؛ ولی متأسفانه هیچ کاری برای ما انجام ندادند. چندین بار هم برای گرفتن تسهیلات به منظور راهاندازی بازارچه دائمی به اداره کار مراجعه کردم؛ چرا که توانایی بازپرداخت آن را داریم؛ اما هیچ اقدامی برایمان نداشتند. او که خود کارشناس افتخاری ستاد مبارزه با مواد مخدر است، میافزاید: تنها جایی که به ما کمک کرده، شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر بوده و هیچ کس به اندازه این ارگان به ما کمک نکرده است.
مدیرعامل مؤسسه توسعه سلامت روان آتی توس در پایان از خستگیهایش در این مسیر میگوید: به عنوان یک زن که سرپرست خانواده هستم، واقعاً از سنگاندازیها و همکاری نکردن ارگانها خسته شدهام. پیش از این در این باره صحبت نمیکردم؛ اما الان دیگر خسته شدهام؛ چرا که برای زدن یک بازارچه نباید سه ماه به دنبال مجوز آن باشم و در آخر هم تلاشهایم به ثمر ننشیند.
ایجاد شبکهای از بانوان کارآفرین در بیش از ۷۰ روستا
سمانه سلیماننژاد، مدیرعامل کانون بانوان کارآفرین و اشتغال خانوار خورشیدباران درباره روند شکلگیری این کانون اظهار میکند: از همان سال ۱۳۸۹ بهعنوان یک بسیجی دغدغهمند فعالیتهایی را برای توانمندسازی بانوان روستایی آغاز کردم. این فعالیتها ابتدا کاملاً خودجوش و فرهنگی ـ اجتماعی بود و محوریت آن آموزش مهارتهای خانگی و کارآفرینی کوچک در روستاها به شمار میآمد. با گذشت زمان، مرحله دوم این حرکت یعنی سازماندهی و گسترش فعالیتها بین سالهای ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ شکل گرفت.
او با بیان اینکه در این سالها، گروههای محلی و هستههای بانوان کارآفرین در روستاهای مختلف ایجاد شد، در اینباره توضیح میدهد: تمرکز ما بر آموزش مهارتهایی مثل خیاطی، صنایع دستی و تولیدات خانگی بود. در کنار آن، فرهنگ کتابخوانی را نیز ترویج دادیم و نمایشگاههایی از محصولات روستایی برگزار کردیم تا خانوادهها را به بازارهای محلی و شهری پیوند دهیم.
مدیرعامل کانون بانوان کارآفرین و اشتغال خانوار خورشیدباران با اشاره به اینکه نقطه عطف این حرکت، ثبت رسمی کانون در تیر ماه ۱۳۹۹ بود، بیان میکند: با توجه به گستردگی فعالیتها تصمیم گرفتیم این حرکت مردمی را رسمی کنیم. با اخذ مجوز از استانداری خراسان رضوی، کانون بانوان کارآفرین و اشتغال خانوار خورشیدباران به ثبت رسید. این اقدام سبب شد فعالیتها ساختارمندتر شود و بتوانیم از حمایتهای قانونی و دولتی بهرهمند شویم.
سلیماننژاد در ادامه به اهداف اصلی کانون اشاره میکند و میگوید: ما به دنبال توانمندسازی بانوان روستایی و شهری از طریق آموزش مهارتهای کاربردی و بازارمحور هستیم. ایجاد اشتغال پایدار برای خانوادهها، تحکیم بنیان خانواده از مسیر فعالیتهای اقتصادی سالم، توسعه کسب و کارهای خانگی، ترویج فرهنگ تعاون و حمایت از بانوان سرپرست خانوار از جمله اهداف ماست.
او درباره دستاوردهای این کانون عنوان میکند: تا امروز توانستهایم دهها کسب و کار خانگی را در روستاها راهاندازی و پشتیبانی کنیم. نمایشگاههای زیادی را در مشهد و شهرستانها برگزار و شبکهای از بانوان کارآفرین را در بیش از ۷۰ روستا ایجاد کردهایم. اکنون کانون خورشیدباران به یکی از قرارگاههای اشتغال خانوار در مشهد تبدیل شده و نقش مهمی در ارتقای وضعیت اقتصادی خانوادهها و تقویت فرهنگ خودباوری در جامعه زنان ایفا میکند.
مدیرعامل کانون بانوان کارآفرین و اشتغال خانوار خورشیدباران به موضوع خودکفایی بانوان اشاره میکند و میگوید: بسیاری از زنان روستاها با توجه به ظرفیتها و توانمندیهای بومی خود، توانستهاند به خودکفایی اقتصادی برسند و نقش مؤثری در توسعه پایدار روستاها ایفا کنند.
سلیماننژاد میافزاید: کارگاههای مهارتی و حضور فعال در نمایشگاهها به زنان فرصت داد تا هم مهارتهای لازم را بیاموزند و هم محصولات خود را عرضه کنند. این فرایند موجب شد بانوان اعتماد به نفس بیشتری پیدا کرده و مسیر رشد شخصی و شغلیشان هموار شود.
او خاطرنشان میکند: محصولات تولیدی بانوان افزون بر فروش حضوری، از طریق شبکههای مجازی به بازار عرضه شد و برخی تولیدات پس از معرفی در نمایشگاهها، توانستند به مرحله صادرات نیز برسند.
مدیرعامل کانون بانوان کارآفرین و اشتغال خانوار خورشیدباران ادامه میدهد: حضور در نمایشگاهها سبب شد تولیدکنندگان بدون واسطه با مشتریان ارتباط برقرار کنند و این مزیت بزرگ موجب شد هم کیفیت محصولات ارتقا یابد و هم بازار پایدارتری شکل بگیرد.
سلیماننژاد با بیان اینکه یکی دیگر از دستاوردهای مهم، تشکیل شبکهها و تعاونیها بوده، میافزاید: زنان کارآفرین در جریان کارگاهها و نمایشگاهها توانستند شبکههای همکاری خود را ایجاد کنند. در نتیجه برخی از آنها با ثبت شرکتهای تعاونی، فعالیت خود را قانونمند کردند و گروهی دیگر با راهاندازی مغازهها و کارگاههای مستقل، وارد فضای حرفهای کسب و کار شدند.
او همچنین به برگزاری نمایشگاههای محلی در روستاها اشاره میکند و میگوید: این نمایشگاهها افزون بر معرفی توانمندیها، بستری برای ارزیابی و سطحبندی تولیدکنندگان فراهم کرد. بر اساس این ارزیابیها، بانوان در سطوح مختلف دستهبندی میشوند و کانون متناسب با نیاز هر سطح، خدمات تسهیلگری، آموزش و حمایت را ارائه میدهد.
مدیرعامل کانون بانوان کارآفرین و اشتغال خانوار خورشیدباران به یکی از اهداف راهبردی کانون اشاره میکند و میافزاید: از اهداف مهم کانون، ایجاد و گسترش هستههای زنان کارآفرین در حوزههای گوناگون است؛ هستههایی که زمینهساز همافزایی، تبادل تجربه و حرکت جمعی در مسیر توسعه اقتصادی و اجتماعی میشوند. همچنین کانون توانسته الگویی موفق از کارآفرینی جمعی، خودباوری بانوان و توسعه پایدار روستاها را ارائه دهد و مسیر اقتصادی تازهای برای خانوادههای عضو ترسیم کند.
سلیماننژاد به چالشهای اشتغالزایی بانوان روستایی اشاره میکند و با نگاهی واقعگرایانه میگوید: با وجود تلاشهای گسترده، روند توسعه اشتغال در روستاها با موانع ساختاری و فرهنگی ـ اجتماعی روبهرو است. تفاوت سطح حمایت میان زنان شهری و روستایی بسیار محسوس بوده و دسترسی به تسهیلات مالی، بیمههای اجتماعی و خدمات حمایتی برای زنان روستایی هنوز محدود است.
او به جایگاه اجتماعی زنان روستایی نیز اشاره و بیان میکند: زنان روستایی از دیرباز در چرخه اقتصاد خانوار نقش داشتهاند؛ اما تصویر رسانهای آنها اغلب سنتی و غیرپویاست. این موضوع سبب شده نقش واقعیشان در اقتصاد نادیده گرفته شود.
مدیرعامل کانون بانوان کارآفرین و اشتغال خانوار خورشیدباران یادآور میشود: نبود آموزشهای تخصصی، بازارچههای دائمی، فروشگاههای برخط رسمی و تسهیلات مالی ساده از جمله مشکلات ماست. در برخی مناطق، اشتغال زنان هنوز به رسمیت شناخته نمیشود و این، مانع حمایتهای خانوادگی و محلی است.
سلیماننژاد به ضعف شبکهسازی و حضور سازمانی بانوان روستایی اشاره میکند و میگوید: زنان روستایی کمتر به شبکههای رسمی تجاری متصل شدهاند و همین موضوع موجب کاهش قدرت چانهزنی آنها در بازار شده است. پراکندگی فعالیتها نیز مانع تبدیل تولیدات خرد به محصولات صادراتمحور شده است.
این سازمانهای مردمنهاد با وجود تفاوت در رویکرد و حوزه فعالیت، همگی بر اشتغالزایی و توانمندسازی زنان بهویژه زنان سرپرست خانوار و روستایی تمرکز دارند؛ اما در این مسیر با چالشها و معضلاتی از جمله همکاری ناکافی نهادهای دولتی و شهرداریها و نبود تسهیلات مالی، مجوزهای اداری و بازارچههای دائمی روبهرو هستند که ضرورت حمایت جدیتر دولت و نهادهای مرتبط برای توسعه پایدار اینگونه فعالیتها احساس میشود. اگرچه سازمانهای مردمنهاد نقش کلیدی در کاهش آسیبهای اجتماعی و توانمندسازی زنان ایفا میکنند؛ اما بدون پشتیبانی نهادهای حاکمیتی، اثربخشی آنها محدود خواهد بود.
نظر شما